کاهش صمیمیت عاطفی در ازدواج‌های بلندمدت: عوامل، پیامدها و راهکارهای علمی

چکیده
صمیمیت عاطفی، یعنی احساس نزدیکی، امنیت و همدلی بین دو نفر، که یکی از مهم‌ترین پایه‌های یک رابطه سالم و پایدار است. در بسیاری از ازدواج‌های طولانی‌مدت، این صمیمیت به مرور کم می‌شود و جای خود را به فاصله، بی‌توجهی یا حتی سردی می‌دهد. در این مقاله با بررسی پژوهش‌های انجام‌شده بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۵، عوامل مؤثر در کاهش صمیمیت، پیامدهای آن و راهکارهای علمی برای بازسازی آن را مرور می‌کنیم. هدف، ارائه تصویری روشن و علمی از این پدیده است تا هم پژوهشگران و هم درمانگران بتوانند از آن در کار بالینی و آموزشی استفاده کنند.

۱) مقدمه
صمیمیت عاطفی یکی از شاخص‌های اصلی رضایت زناشویی است و به رابطه معنا و پایداری می‌بخشد. این صمیمیت فقط به معنای حضور فیزیکی کنار هم نیست، بلکه شامل اعتماد، گوش دادن، درک متقابل و حمایت هیجانی می‌شود. مطالعات طولی نشان داده‌اند که در بسیاری از ازدواج‌ها، با گذشت زمان و تغییر شرایط زندگی، این صمیمیت کاهش پیدا می‌کند و اگر بازسازی نشود، می‌تواند به فرسودگی رابطه و حتی جدایی منجر شود (Lavner et al., 2024).

۲) عوامل کاهش صمیمیت عاطفی

۲–۱) سبک دلبستگی
افرادی که سبک دلبستگی ناایمن دارند (اجتنابی یا مضطرب) معمولاً در نزدیک‌شدن به شریک زندگی مشکل دارند یا بیش از حد نگران از دست دادن او هستند. این سبک‌ها باعث می‌شود گفت‌وگوهای عاطفی کمتر و ارتباط هیجانی ضعیف‌تر شود (Wiebe et al., 2023).
۲–۲) الگوهای تعارض
وقتی تعارض‌ها به شیوه‌ای ناسالم مدیریت شوند، صمیمیت کاهش پیدا می‌کند. الگوهایی مثل «تقاضا–اجتناب» (یک نفر فشار می‌آورد، دیگری عقب‌نشینی می‌کند) یا استفاده از کنایه و تحقیر، باعث شکل‌گیری فاصله هیجانی بین زوجین می‌شود (Rentscher et al., 2023).
۲–۳) استرس‌های مزمن
مسائل مالی، فشار کاری یا مشکلات خانوادگی، انرژی روانی زوج‌ها را کاهش می‌دهد و فرصتی برای ارتباط صمیمانه باقی نمی‌گذارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که استرس مداوم می‌تواند کیفیت گفت‌وگوهای روزانه و احساس نزدیکی را تحت تأثیر قرار دهد (Kogan et al., 2024).
۲–۴) مداخلات فناوری
استفاده زیاد و بدون مرزبندی از تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی، که در پژوهش‌ها با عنوان «تکنوفرنس» شناخته می‌شود، ارتباط چهره‌به‌چهره را کم می‌کند و صمیمیت را کاهش می‌دهد (Xie et al., 2022).
۲–۵) یکنواختی رابطه
وقتی فعالیت‌ها و تجربه‌های مشترک جدید وجود نداشته باشد، احساس تازگی و هیجان در رابطه کم می‌شود. طبق «نظریه خودگسترش»، تجربه‌های جدید می‌تواند پیوند عاطفی را تقویت کند (Gordon et al., 2021).

۳) پیامدهای کاهش صمیمیت
کاهش صمیمیت با کاهش رضایت زناشویی، افزایش تعارض و حتی پیامدهای جسمی مانند تضعیف سیستم ایمنی مرتبط است. زوج‌هایی که در ارتباط هیجانی ضعف دارند، در برابر استرس‌های بیرونی آسیب‌پذیرتر هستند (Slatcher & Robles, 2022).

۴) راهکارهای علمی برای بازسازی صمیمیت
۴–۱) درمان متمرکز بر هیجان (EFT)
این رویکرد به زوج‌ها کمک می‌کند چرخه‌های منفی ارتباطی را بشکنند و احساس امنیت و نزدیکی را بازسازی کنند. پژوهش‌های اخیر اثربخشی بالای EFT را در بهبود صمیمیت نشان داده‌اند (Wiebe et al., 2023).
۴–۲) زوج‌درمانی رفتاری یکپارچه (IBCT)
این روش با ترکیب تغییر رفتاری و پذیرش تفاوت‌ها، تعارض‌های مکرر را کاهش می‌دهد و کیفیت ارتباط را بالا می‌برد (Christensen et al., 2021).
۴–۳) ایجاد تجربه‌های مشترک تازه
برنامه‌ریزی برای انجام فعالیت‌های جدید و لذت‌بخش با هم، حتی کارهای ساده، می‌تواند حس تازگی را به رابطه برگرداند (Gordon et al., 2021).
۴–۴) مدیریت استرس به شکل مشترک
مدل «مقابله دو نفره» یا Dyadic Coping پیشنهاد می‌کند که زوج‌ها به جای مقابله فردی، با همکاری و همدلی با استرس روبه‌رو شوند (Hilpert et al., 2025).
۴–۵) مرزبندی دیجیتال
تعیین زمان‌هایی در روز برای نبود تلفن همراه یا سایر وسایل دیجیتال، به زوج‌ها فرصت می‌دهد تا دوباره روی ارتباط مستقیم تمرکز کنند (Xie et al., 2022).

۵) نتیجه‌گیری
کاهش صمیمیت عاطفی یک روند تدریجی است که معمولاً در اثر ترکیب عوامل فردی، تعاملی و محیطی شکل می‌گیرد. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که با استفاده از مداخلات هدفمند و علمی، می‌توان این روند را متوقف و حتی معکوس کرد.

📚 منابع

Christensen, A., Doss, B. D., & Dimidjian, S. (2021). An Integrative Behavioral Couple Therapy (IBCT)-Based Conflict Management Program for Parents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(19), 9981.
Gordon, A. M., et al. (2021). Planning date nights that promote closeness. Current Directions in Psychological Science, 30(3), 234–240.
Hilpert, P., et al. (2025). Dyadic coping and relationship satisfaction among couples: A meta-analysis. Clinical Psychology Review.
Kogan, A., et al. (2024). Marital strain and emotional intimacy in midlife couples. Personal Relationships.
Lavner, J. A., et al. (2024). Positive outcomes of long-term relationship satisfaction trajectories. Journal of Social and Personal Relationships.
Rentscher, K. E., et al. (2023). A day in the life: Couples’ everyday communication and relationship outcomes. Journal of Family Psychology.
Slatcher, R. B., & Robles, T. F. (2022). Marital negativity’s emotional and immunological consequences. Psychoneuroendocrinology.
Wiebe, S. A., et al. (2023). Exploring the effectiveness of Emotionally Focused Therapy for couples: A meta-analytic review. Journal of Marital and Family Therapy.
Xie, H., et al. (2022). Technoference and intimate relationships: A narrative review. Computers in Human Behavior.